کرفس (1، 2)

Apium graveolens L

Family: Apiaceae

Synonyms: Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC

English name: Wild Celery, Celery, water parsley, Small parsley

 

ریخت شناسی گیاه: گیاهی دو ساله یا پایا، ارتفاع 80-40 سانتیمتر. ریشه عمودی و دوکی شکل. ساقه‌ها غالباً متعدد، ایستاده، توخالی، تقریباً زاویه‌دار، سبز، با شاخه‌های ضخیم و کم و بیش گوشتی. برگها گوشتی، ضخیم با تقسیمات ته شانه‌ای با 5 قطعه واژ مثلثی. گلها سفید، مجتمع در چترهای بدون پایه، میوه تقریباً کروی، دو قسمتی، فندقه با پنج رگه نازک (3).

محل رویش: در سمنان، کوه پیغمبر، دره گز، زابل در سیستان و مکران پراکندگی دارد (3).

زمان برداشت قسمت مورد استفاده: دانه در نیمه تابستان تا پاییز جمع‌‌آوری میشود (4).

قسمت مورد استفاده: میوه، ریشه، اندامهای هوایی (4، 5، 6).

کاربرد درمانی: کرفس دارای خواص ضدروماتیسم، آرام بخش، مدر ضعیف و ضدعفونی کننده مجاری ادرار می‌باشد. این گیاه برای درمان نقرس، التهاب مجاری ادرار،‌ افسردگی و بخصوص آرتریت روماتوئید بکار می‌رود (5).

آثار فارماکولوژیک مشاهده شده: بواسطه حضور فتالدئید اثرات ضدگرفتگی عضله و آرامبخشی دارد و بواسطه آپی ژنین اثر مهار کنندگی تجمع پلاکتی دارد (5). به واسطه وجود لوتئولین، مهار کننده انتخابی قوی آنزیم سیکواکسیژناژ است و اثر ضدالتهاب دارد (7). دانه گیاه کرفس دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدان است و برای بالا بردن مقاومت کبد و طحال استفاده می شود. و همچنین خاصیت ضد سرطان و تکثیر سلولی دارد. ترکیب آپیئین این گیاه که یکی از اجزای اصلی گیاه می باشد دارای اثر مهاری بر تولید نیتریت دارد. تحقیقات ثابت کرده است که ترکیب آپی ژنین کرفس تولید پراکسید هیدروژن و ایمونوگلوبین E را که القا کننده تمایز هیستامین است مهار می کند و همچنین اثر مهاری روی سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز دارد و مکانیسم عمل ضد التهاب آن از طریق مهار متابولیسم اسید آراشیدونیک است. فلاونوئیدهای موجود در این گیاه بر فعالیت تیروئیدی اثر مهاری دارد و همچنین باعث مهار فعالیت آنزیم تیروپراکسیداز و در نتیجه کاهش سطح هورمون های تیروئید می شود. فلاونوئیدها به دلیل شباهت ساختاری با هورمون های T3 و T4 به صورت فیدبک منفی بر فعالیت هیپوتالاموس- هیپوفیز اثر می گذارند.ترکیب کوئرستین این گیاه بر فعالیت دیدیناز I نیز اثر می گذارد. ترکیب های موجود در کرفس باعث کاهش سطح کلسترول تام و بالا بردن تری گلیسیرید کبدی می شود و برای کاهش فشار خون و تقویت قلب بسیار مفید است. تحقیقات ثابت کرده است که ویتامین B6 و اسید پانتوتنیک موجود در این گیاه به همراه منیزیم و کلسیم اثر مثبتی در تقویت ماهیچه ها دارد و دارای اثرات بالای آرامبخشی است(8-11).

تداخلات و احتیاط مصرف در این گیاه:

استفاده از گیاه کرفس در بیماران مبتلا به التهاب حاد کلیوی به دلیل اثرات تحریکی ترکیبات مونوترپنی و ترکیبات فتالید (Phthalide) موجود در اسانس و عصاره آن که در ادرار ترشح می شود مجاز نمی باشد.هنگام استفاده از این گیاه نباید در معرض نور آفتاب قرار گرفت، چون گیاه کرفس به دلیل وجود ترکیبات فورانوکومارین ها دارای سمیت نوری می باشند. در دوران بارداری به دلیل اثرات قاعده آور و تحریکی رحم منع مصرف دارد (12).تماس با ساقه کرفس باعث حساسیت نوری و مصرف خوراکی آن باعث واکنشهای آلرژیک و آنافیلاکتیک می‌شود (5).

منع مصرف: در زنان باردار مصرف نشود (5).

ترکیبات شیمیایی: اسانس (لیمونن، فتالدئید، بتا سلینن)، کومارین (فورانوکومارین، برگاپتن)،‌ فلاونوئید (آپی‌ئین) (4،13 ).

نحوه و میزان مصرف:

1- جوشانده: 2-5/0 گرم میوه خشک گیاه سه بار در روز میل شود (5).

2- عصاره مائی: 2/1-3/0 میلی‌لیتر به نسبت 1:1 در الکل 60%، سه بار در روز میل شود (5).

مصرف غذایی: بعنوان ماده غذایی به کار می‌رود (5).

نام تجاری دارو ساخته شده از گیاه: بصورت ترکیب موجود می‌باشد:

Fr.: Cachets lesoued, Ger.: Nephrubine, UK.: Vegetex  .(14)

 

 

منابع:

1- مظفریان، ولی الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391

2- قهرمان، احمد. کورموفیتهای ایران (سیستماتیک گیاهی). جلد دوم. مرکز نشر دانشگاهی، 1373: 726

3- قهرمان، احمد. فلور ایران (جلد 9). موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 1362: 1010

4- Andrew Chevalier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 61

5- Carol a. Newall, Linda a Anderson, J. danid philipson. Herbal Medicines. 1996: 65

6- امامی، احمد. شمس اردکانی، محمد رضا. مهرگان، ایرج. فرهنگ مصور گیاهان دارویی. مرکز تحقیقات طب سنتی و مفردات پزشکی . دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 1383: 120

7- Planta Med. 2007; 73 (3): 221-6

8-Dianat M, Veisi A, Ahangarpour A, Fathi Moghaddam H. The effect of hydro-alcoholic celery (Apium graveolens) leaf extract on cardiovascular parameters and lipid profile in animal model of hypertension induced by fructose. Adv Herbal Med. 2014; 5: 203-9.

9-Sultana-S, Ahmed-S, Jahangir-T.and Sharma-S. Inhibitory effect of celery seeds extract on chemically induced hepatocarcinogenesis:modulation of cell proliferation, metabolism and altered hepatic foci development.2005, Cancer Letters,221: 11-20.

10-Liu L, Ning, Z.q Zhang, K Deng, T lu, X.P. and Cheng, Y.Y. Phthalid lactones from ligusticum chuanxiong inhibit lipopolysaccharideinduced TNF-alpha production and TNF-alpha mediated NF-kappaB activation.2005, Planta Medica,71(9): 808-813.

11-Hardani A, Afzalzadeh MR, Amirzargar A,Mansouri E, Meamar Z. Effects of aqueous extract of celery (Apium graveolens L.) leaves on spermatogenesis in healthy male rats. Avicenna J Phytomed. 2015; 5: 113-9.

 

12- ضیایی، علی،مسگرپور، بیتا (1384). احتیاط مصرف و تداخلات دارویی گیاهان دارویی بر اساس شواهد و مستندات،انتشارات تیمورزاده- نشر طبیب.

13-Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 444, 445

14- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1687