سنا (1)
فلوس
Cassia
spp
Family: Fabaceae) Caesalpinaceae(
English
name: Cassia, Senna
ریخت شناسی گیاه: گونه‌های این
جنس غالباً بصورت درختچه‌ای می‌باشند. برگها مرکب شانه‌ای و گلها به رنگ زرد،
مجتمع در خوشه‌های کناری و انتهایی می‌باشند. نیام استوانه‌ای یا پهن و مسطح با
تقسیمات متعدد که بر اثر دیواره‌بندی در جهت عرضی تقسیمات مغزدار بوده و منشاء مغز
میانبر نیام است (2).
محل رویش: در استانهای جنوبی ایران مانند خوزستان،
بوشهر، هرمزگان و بلوچستان پراکندگی دارد (1).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: برگها
قبل یا در زمان گل‌دهی و نیام در پاییز و هنگام رسیدن جمع‌آوری می‌شود (3).
قسمت مورد استفاده: برگها و نیام (3).
کاربرد درمانی: سنا ملین است و بطور سنتی در
درمان یبوست بکار می‌رود (4).
آثار فارماکولوژیک مشاهده شده: سنوزیدها(sennosides) و سایر
آنتروکینون های موجود در گیاه سنا عامل اصلی اثر ملین آن است. سنوزیدها حرکات
گوارش را افزایش می دهند. گلیکوزیدهای
آنتراکینونی از مجاری معدی – روده‌ای جذب می‌شوند و در طی متابولسیم، آگلیکون آزاد
می‌کند و با ترشح بداخل کولون سبب تحریک و افزایش حرکات دودی روده می‌گردند.
گلیکوزیدهای نفتوکینون این گیاه اثر ضدسمیت کبدی دارند (4). C. fistula بر لارو پشه‌های
حامل مالاریا و فیلاریا اثر کشنده داشته است (5).
احتیاط مصرف: در بیماران مبتلا به انسداد
گوارشی، بیماریهای گوارشی با منشاء نامشخص، بیماریهای التهابی روده و یا بصورت
دراز مدت مصرف نشود. سنا فعالیت گلیکوزیدهای قلبی را که سبب کاهش بیش از حد پتاسیم
می‌شوند، افزایش می‌دهد، همچنین آنتراکینونها باعث بیرنگی ادرار و در نتیجه تداخل
در آزمایشهای تشخیصی می‌شوند (4).
منع مصرف: مصرف
برگ سنا در دوره درمانی بلند مدت ممنوع است در حالیکه مصرف میوه آن محدودیت مصرف
ندارد.
ترکیبات شیمیایی: گلیکوزید
آنتراکینونی (سنوزید)، نفتالن، پلی ساکارید (موسیلاژ)، فلاونوئید، اسانس، ساپونین،
رزین، اسید فنلیک، اسید سالیسیلیک، اسید کریزوفانیک (3، 4).
نحوه و میزان مصرف:
1- دم کرده: 1-5/0 گرم ریشه خشک، سه بار در روز میل شود.
2- برگچه خشک: 2-5/0 گرم مصرف شود.
3- عصاره مائی: برگ گیاه به نسبت 1:1 در الکل 25%، 2-5/0 میلی‌لیتر میل شود (4).
مصرف غذایی: بعنوان طعم دهنده غذایی بکار می‌رود (4).
نام تجاری دارو ساخته شده از گیاه:
Fr.:
Senokot, X – Perep; Ger.: Abf Uhtee N, Bekunis Instant, Depuran
N;
UK.: Ex
– Lax, Nylax with Senna, Senolax (6).
منابع:
5- Parasitol Res. 2008; 102 (2): 289-92
6- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 2002:
1249